Πώς λειτουργεί ο "Ιστός";

Οταν ξεκινάτε την πλοήγηση, βλέπετε στην οθόνη του υπολογιστή σας μια πρώτη ιστοσελίδα η οποία μπορεί να είναι αποθηκευμένη στον υπολογιστή σας ή να προέρχεται από κάπου που δεν χρειάζεται ή ακόμα δεν ενδιαφέρεστε να γνωρίζετε. Το λογισμικό πλοήγησης κρύβει πίσω από τονισμένα ιδιαίτερα σημεία της οθόνης συνδέσμους σε άλλα υπερ-κείμενα (hypertext) του δικτύου. 

 

Ορισμένες λέξεις, φράσεις ή ακόμα και εικόνες είναι ιδιαίτερα τονισμένα. Κάνοντας "κλικ" με το ποντίκι πάνω σ' αυτά τα σημεία καθοδηγείτε την πλοήγηση στην εύρεση νέας ιστοσελίδας η οποία με τη σειρά της μπορεί να περιέχει νέα τονισμένα σημεία και ούτω καθεξής.

Τα αρχεία του Ιστού, γραμμένα σε διάφορες μορφές, φυλάσσονται στου λεγόμενους υπολογιστές - εξυπηρετητές (servers computers), οι οποίοι στην εικόνα αναπαρίστανται ως εργοστάσιο. Οι χρήστες μπορούν να δουν τα αρχεία αυτά ζητώντας τα μέσω των προσωπικών υπολογιστών τους (υπολογιστής - πελάτης, client computer) οι οποίοι στην εικόνα φαίνονται ως σπίτι. Ολοι οι υπολογιστές του Ιστού συνδέονται μέσω του Διαδίκτυου το οποίο αναπαρίσταται με τους δρόμους. 
 

Οταν κάνετε "κλικ" με το ποντίκι σας στον υπερ-σύνδεσμο, ο υπολογιστής σας ζητά από τον εξυπηρετητή να στείλει το συγκεκριμένο αρχείο. Μοιάζει με μια αποστολή δέματος.

Για παράδειγμα, ξεκινώντας από τη βασική ιστοσελίδα του CERN στην Ελβετία, το επόμενο "κλικ" σας μπορεί να ζητήσει ένα έγγραφο από κάποιο εργαστήριο στην άλλη άκρη της γης. Ολη η πληροφορία φαίνεται να βρίσκεται στο μικρό κουτί μπροστά σας (κατά μία έννοια είναι). Οταν κάνετε "κλικ" σε κάποιο τονισμένο σημείο της οθόνης σας, το λογισμικό πλοήγησης ζητά το έγγραφο από κάποιον άλλο υπολογιστή, το παραλαμβάνει και το παρουσιάζει στην οθόνη σας. Από κει και πέρα είστε ελεύθερος να το διαβάσετε με την ησυχία σας, χωρίς να χρησιμοποιείτε πλέον το δίκτυο. 

Τα διάφορα έγγραφα είναι οργανωμένα σε ιστοσελίδες. Αυτές οι ιστοσελίδες είναι αποθηκευμένες σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές σε ξεχωριστά αρχεία. Σήμερα, το πλήθος των  ιστοσελίδων του Ιστού είναι τεράστιο (ανέρχεται σε πολλά εκατομμύρια). 

Αλλά και αυτή η ιδέα δεν είναι αποδοτική για πραγματική χρήση. Σκεφθείτε να χρειάζεστε την αποθήκευση μιας ιστοσελίδας για κάθε τηλεφωνικό συνδρομητή. Σίγουρα υπάρχουν πληροφορίες που θα ήταν καλύτερα να αποθηκεύονται σε μια "βάση δεδομένων" (data base). Αλλωστε, ένα τεράστιο ποσό πληροφορίας είναι ήδη σ' αυτή τη μορφή. 

Τα λογισμικά των βάσεων δεδομένων είναι εν γένει δύσκολα σε χειρισμό και αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους. Αν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα λογισμικό που θα χρησιμοποιεί την βάση δεδομένων αλλά θα μας δίνει την πληροφορία σε μορφή υπερ-κειμένου, δεν θα χρειάζεται να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η βάση δεδομένων.
 

Στην εικόνα, ο ροζ κομμένος κύκλος αναπαριστά ένα λογισμικό που έχει δυο πλευρές: από την αριστερή πλευρά λειτουργεί ως εξυπηρετητής δικτύου στέλνοντάς μας αρχεία, αλλά από τη δεξιά πλευρά (στην ουσία πίσω από τη πλάτη μας),  παίρνει την πληροφορία από ένα αρχείο δρώντας όμως σαν χρήστης μιας βάσης δεδομένων. 

Λογισμικά πλοήγησης υπάρχουν και για τα τρία δημοφιλέστερα περιβάλλοντα: Apple Macintoch, Microsoft Windows και Unix. Ο Ιστός έχει τα δικά του "πρωτόκολλα μεταφοράς" HTTP (HyperText Transfer Protocole), και τη δική του δομή αρχείων σε μορφή SGML (Standard Generalized Markup Language), που ειδικά για τον Ιστό είναι η HTML (HyperText Markup Language). Ο Ιστός έχει ενσωματώσει και τα πρωτόκολλα Gopher, ftp και telnet και μπορεί να συνεργαστεί και μέ άλλα πρωτόκολλα. Επομένως, έγγραφα που χρησιμοποιούν τα παλαιότερα αυτά συστήματα είναι επίσης προσιτά μέσω του Ιστού. Ο Ιστός μπορεί να ξεκινήσει μια διαδικασία στον εξυπηρετητή αλλά και στον υπολογιστή του χρήστη. Ενα κλικ μπορεί να ξεκινήσει μια ανεύρεση πληροφορίας σε μια βάση δεδομένων στον εξυπηρετητή, ο οποίος με τη σειρά του στέλνει στον χρήστη ένα αρχείο σε τέτοια μορφή ώστε το τοπικό λογισμικό πλοήγησης ξεκινά μια τοπική διαδικασία (χρησιμοποιεί κάποιο λογισμικό που ήδη έχει ο υπολογιστής του χρήστη) για να εμφανίσει τελικά την πληροφορία σε αναγνώσιμη μορφή. Με αυτό τον τρόπο ακούμε μουσική, βλέπουμε video, χωρίς να χρειάζεται ένα και μοναδικό λογισμικό το οποίο θα εκτελεί όλες τις εργασίες αποκωδικοποίησης. 
Ολα ξεκινάνε αυτόματα με το κλικ του ποντικιού στο αντίστοιχο τονισμένο σημείο της ιστοσελίδας που βλέπετε στην οθόνη σας.